Gölevez Çiğ Yenir mi? Öğrenmenin Dönüştürücü Gücüyle Bir Keşif Yolculuğu
—
Öğrenmek: Meraktan Bilince Uzanan Bir Yol
Bir eğitimci olarak her yeni bilgiyi, öğrencilerle birlikte keşfetmek bir mucize gibidir. Öğrenmek sadece bilgi edinmek değil; aynı zamanda bakış açısını dönüştürmektir. Bazen bir bitki, bir kelime ya da bir soru bile zihnimizde yepyeni pencereler açabilir. İşte “Gölevez çiğ yenir mi?” sorusu da tam olarak bu türden bir öğrenme fırsatıdır. Görünüşte sıradan, ama derinlemesine incelendiğinde hem biyolojik hem de pedagojik bir anlam taşır. Çünkü her öğrenme, insanın dünyayı anlamlandırma biçimini değiştirir.
—
Gölevez Nedir? Bir Bitkiden Fazlası
Gölevez, halk arasında “yer elması” ya da “kolokasya” olarak da bilinen, tropik iklimlerde yetişen nişastalı bir kök sebzedir. Özellikle Akdeniz ve Güneydoğu bölgelerinde mutfaklarda sıkça yer bulur. Ancak çiğ tüketildiğinde zehirleyici etkiler gösterebilir. Bunun nedeni, bitkinin içeriğinde bulunan kalsiyum oksalat kristalleridir. Bu kristaller, ağız ve boğazda yanma hissine, hatta mide rahatsızlıklarına yol açabilir. Bu yüzden gölevez, mutlaka pişirilerek tüketilmelidir.
Ama burada asıl soru şudur: Neden bazı şeyleri “pişirmeden” sindiremeyiz — sadece midemizle değil, zihnimizle de?
—
Pedagojik Bir Bakış: Bilginin “Pişme” Süreci
Her bilgi, tıpkı gölevez gibi, ham hâliyle bazen zararlı olabilir. Eğitimin temel işlevi, bilgiyi “pişirmek”, yani onu deneyimle, analizle ve düşünmeyle sindirilebilir hâle getirmektir. Bu bağlamda John Dewey’in deneyim temelli öğrenme teorisi, “öğrenmenin pişme sürecini” açıklamak için mükemmel bir çerçeve sunar. Dewey’e göre öğrenme, yalnızca dinlemekle değil, yaşamakla gerçekleşir.
Bir öğrenciye gölevezin çiğ yenmeyeceğini söylemek kolaydır. Ancak ona “neden” sorusunu sordurmak, yani bilgiyi kendisinin keşfetmesini sağlamak, gerçek öğrenmenin kapısını aralar. Öğretmen burada bir bilgi aktarıcısı değil, bir rehberdir. Paulo Freire’nin eleştirel pedagoji anlayışında da vurguladığı gibi, öğrenme bir özgürleşme sürecidir. Bilgiyi sorgulamak, onu yeniden üretmektir.
—
Toplumsal Öğrenme: Gölevezin Hikâyesi ve Kültürel Bilinç
Gölevez yalnızca bir bitki değil, aynı zamanda kültürel bir öğrenme nesnesidir. Yüzyıllardır halk mutfağında yer alan bu sebze, toplumsal hafızanın bir parçasıdır. Çiğ yenmemesi gerektiği bilgisi, kuşaktan kuşağa aktarılan bir “deneyim bilgisidir”. Bu durum, Albert Bandura’nın sosyal öğrenme teorisi ile açıklanabilir. İnsanlar, gözlem yoluyla öğrenirler. Bir köyde birinin gölevezi yanlış tükettiğini gören diğer bireyler, o davranışı tekrar etmemeyi öğrenirler. Böylece toplum, bilgiyle kendini korur.
Toplumsal öğrenme, bireysel öğrenmeden daha kalıcıdır. Çünkü bu süreçte bilgi, sadece bireysel akılla değil, kolektif bilinç aracılığıyla da işlenir. Tıpkı bir sınıfın ortak öğrenme atmosferinde olduğu gibi.
—
Gölevezin Öğrettikleri: Bireysel Dönüşümün Metaforu
Bir düşünelim: Gölevezin çiğ hâli neden zararlıdır? Belki de bu doğanın bize verdiği bir ders: Her bilgi, sindirilmeden alınmamalıdır. Çiğ bilgi, tıpkı çiğ gölevez gibi, insana zarar verebilir. Sosyal medyada gördüğümüz her “bilgi kırıntısı” da benzer bir tehlike taşır. Eğitimin görevi, bu çiğ bilgiyi pişirmek, onu analiz etmek ve anlamlandırmaktır.
Öğrencilere de bu farkındalığı kazandırmak gerekir. Öğrenme süreci; sabır, deneyim ve sorgulama ister. Pişirme, sadece mutfakta değil, zihinde gerçekleşen bir eylemdir.
—
Öğrenmenin Sofrasında Siz Neredesiniz?
Gölevezin çiğ yenmeyeceğini bilmek, basit bir bilgi gibi görünebilir. Ancak bu bilginin ardında doğanın, kültürün ve eğitimin iç içe geçtiği derin bir hikâye vardır. Siz kendi öğrenme süreçlerinizde hangi bilgileri “pişiriyorsunuz”? Hangi kavramları sorgulamadan, çiğ hâliyle tüketiyorsunuz?
Belki de asıl mesele gölevezin çiğ yenip yenmeyeceği değil, bizim öğrenmeyi nasıl “tükettiğimizdir”.
—
Sonuç: Bilgi Pişmeden Sindirilmez
Gölevez çiğ yenmez. Çünkü her şeyin olgunlaşmaya, dönüşmeye, öğrenilmeye ihtiyacı vardır. Tıpkı insan zihni gibi. Eğitim, bu dönüşümün mutfağıdır. Öğrenme, tıpkı bir yemeği sabırla pişirmek gibidir; aceleye gelmez, deneme yanılmayla olgunlaşır.
Şimdi durun ve kendinize sorun:
Bugün hangi bilgiyi “pişirmeden” tüketiyorsunuz?