Van Zonguldak Kaç Saat Sürer? Toplumsal Cinsiyet, Çeşitlilik ve Sosyal Adalet Perspektifinden
Bir gün, İstanbul’dan Van’a gitmek için sabah erken saatlerde yola çıktım. Otobüsle Zonguldak’a gitmek, bu yolculuğun en fazla üç buçuk saat süreceğini bildiğim bir rota. Ancak, bu sıradan yolculuk beni birdenbire başka bir düşünceye sevk etti: “Van Zonguldak kaç saat sürer?” sorusunun ötesinde, toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet gibi unsurlar bu yolculukları nasıl farklılaştırıyor?
İstanbul’da yaşıyorum, sivil toplumda çalışıyorum, ve her gün sosyal adaletin, eşitliğin ve çeşitliliğin ötesinde yaşadığımız toplumsal yapıyı gözlemliyorum. Hani bazen bir şey çok basit görünür ama aslında içinde ne çok derinlik barındırır, işte bu yazı da tam böyle bir yazı olacak. Çünkü her yolculuk, her seyahat, farklı insanlar için çok farklı anlamlar taşıyor. Gelin, Van Zonguldak kaç saat sürer sorusunu, toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet açısından biraz daha derinlemesine inceleyelim.
Farklı İnsanlar İçin Farklı Anlamlar
İstanbul’un kalabalık caddelerinde, toplu taşımada her gün karşılaştığım manzaralar hep aynı: Yavaş yürüyen yaşlı bir kadından, taşımaya çalıştığı bebek arabasını bir şekilde tıkır tıkır götüren genç bir anneye kadar… Hepsi farklı kimlikler taşıyor, ama hepsi bir şekilde hayatını sürdürmeye çalışıyor. Hadi bunu bir düşünelim: Van Zonguldak kaç saat sürer, ve bu süre, farklı cinsiyetler ve kimlikler için gerçekten eşit mi?
Mesela, bir kadının otobüsle uzun bir yolculuğa çıkması, bir erkekten çok farklı bir deneyim olabilir. Kadınlar, güvenlik kaygıları nedeniyle yolda geçirecekleri saatleri farklı şekilde hesaplarlar. O kadar çok yolculuk yapıyorum ki, kadınların daha dikkatli ve güvende hissetmek için birkaç ekstra önlem aldığına tanık oldum. Bebek arabalarıyla seyahat eden anneler, bazen başkalarından yardım istemek zorunda kalıyor, çünkü taşıdıkları yük o kadar ağır ki. İçimdeki sosyal adalet duygusu buna karşı koyuyor: Bir kadının, özellikle annelerin, bu tür yolculukları daha fazla engellerle karşılaşarak yapmak zorunda kalması haksızlık değil mi?
Zonguldak’tan Van’a Gitmek, Kimler İçin Kolay?
Toplumsal çeşitlilik dediğimizde, bu sadece etnik köken veya yaş farkıyla ilgili değil. Kişinin sosyal sınıfı, gelir düzeyi, engellilik durumu ve cinsiyet kimliği de aynı yolculukları bambaşka bir şekilde deneyimlemelerine yol açıyor. Zonguldak’tan Van’a giden birinin, ulaşım aracı seçiminde bile toplumun farklı kesimlerinden gelmiş kişilerin birbirinden ayrılacağını gözlemlemek mümkün. Herkesin ulaşım olanakları, gideceği yere nasıl gitmeyi tercih ettiği, hangi yolu seçtiği, yolculuk süresinin ne kadar uzun ya da kısa olacağı hep farklı olacaktır.
Bir diğer taraftan, şehirlerarası otobüs yolculuklarında engelli bireyler için sağlanan kolaylıklar ne kadar yeterli? Özellikle bir engelli birey için, otobüs yolculuğu veya şehirlerarası ulaşım çok daha büyük bir zorluk olabilir. Örneğin, Konya’daki bir otobüs terminaline gittiğimde engelli rampasının olmaması, bana bu konuda ne kadar eksik olduğumuzu hatırlatmıştı. Her gün bu tür detayları gözlemleyerek, sosyal adaletin aslında en temel ulaşım haklarına nasıl yansıdığını düşündüm.
Sadece “Kaç Saat Sürer?” Değil, “Kim İçin?” Sorusu
Van Zonguldak arasındaki mesafeyi, zamanla değil de kim için olduğunu sorgulayarak değerlendirelim. Bir otobüs yolculuğu, aynı mesafeyi kat eden insanlar için farklı tecrübeler sunuyor. Örneğin, tek başına yolculuk eden bir kadının kaygı seviyeleri, bir erkekle kıyaslandığında farklı olabilir. Aynı şekilde, sabahları işine gitmek zorunda olan bir işçinin deneyimi, tatil için giden birinin deneyiminden tamamen farklıdır. Zonguldak’tan Van’a giderken, zamanın nasıl geçtiği, yolculuğun ne kadar rahat olduğu veya keyifli olduğu, kişisel koşullara ve toplumsal statüye bağlı olarak değişir.
Yolculuk, sadece bir yerden bir yere gitmekten ibaret değildir. Yola çıkan kişinin kimliği, onu nasıl deneyimleyeceğini belirler. Aynı mesafe, aynı süre, farklı bireyler için farklı anlamlar taşır. Bir otobüs yolculuğunda bir kadının, özellikle gece yolculuğunda yaşadığı güvenlik kaygıları, bir erkeğin karşılaştığı bir mesele değildir. İçimdeki sivil toplumcu tarafı hep hatırlatıyor: Bu eşitsizlikleri gidermek için daha fazla şey yapmalıyız.
Toplumsal Adalet Perspektifi: Seyahat Hakkı Eşittir
Toplumsal adalet, sadece gelir veya eğitim düzeyiyle değil, ulaşım hakkıyla da ilgilidir. Zonguldak’tan Van’a yapılan bir yolculuk, bir yanda maddi zorluklar çeken bir işçi için bir yaşam mücadelesi, diğer yanda kolayca seyahat edebilen bir birey için basit bir tatil planıdır. Bu fark, toplumsal eşitsizliğin, yaşamın her alanında ne kadar derin olduğunun bir göstergesidir. Ulaşım, sosyal adaletin temel bir parçasıdır; herkesin eşit ve güvenli bir şekilde yolculuk yapabilmesi için gerekli altyapıyı kurmak, toplumsal çeşitliliği kapsayacak şekilde planlanmalıdır.
Sonuç: Her Mesafe, Farklı Bir Deneyim
Sonuç olarak, Van Zonguldak arasındaki mesafeyi sadece fiziksel olarak değerlendirmek, bu yolculuğun tüm boyutlarını anlamak için yeterli olmayacaktır. Toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet perspektifinden bakıldığında, aynı mesafe, aynı saat diliminde, farklı insan grupları için farklı anlamlar taşıyor. Ulaşım, sadece bir “yer” değil, aynı zamanda bir “hak”tır ve bu hak herkes için eşit olmalıdır.
Öyleyse, her mesafe birer fırsat olabilir, ama kim için?